Låve frå Ni'igarde Kvie

History

• • Frå føraren for Valdres Folkemuseum (2012):

    "Låve frå Ni'igarde Kvie, gnr. 96, bnr. 5, i Vang. Kviislåven er ein tradisjonell, tredelt låve med treskegolv i midten og brot på kvar side. Det er køyrebru opp til overlåven. Langs øvre langside er det innkledde gangar for agner, lauv, potetgras og anna fôr. I lobrotet på høgre sida lagra dei kornbanda før dei vart treskte. I gjevarløa på venstre sida er det brot for lagring av anna fôr. Sist på 1800-talet vart det på større gardar vanleg med treskemaskinar. Desse vart dregne ved hjelp av ei hestevandring, som på baksida av Kviislåven. Før den tid treskte mest alle med tust. Under låven lagra bøndene trevirke og landbruksreiskapar. Fyrste høgda er truleg frå ikring 1700. Då vart garden utskild som eigen gard. Andre høgda er bygd i 1860–70-åra. Valdres Folkemuseum kjøpte Kviislåven i 1953 og sette han opp i 1959–1960. Kviistunet: Det vanlege busettingsmønsteret i Noreg er spreitt busetnad. Det finst likevel eldre eksempel på at gardar kan liggje så tett inntil kvarandre at dei meir liknar ein tettstad. Kviistunet på museet kjem frå ei slik gardklynge. Fram til utskiftinga i 1908 danna fem tun, med til saman 33 hus, ein liten tettstad like ved Høre stavkyrkje i Vang. Kvie var tingstad på midten av 1600-talet. I perioden 1646–1821 var Kvie skysstasjon og herberge. Til gardane høyrde også 12 husmannsplassar. Husa frå Kvie er bygde i perioden 1600–1850. Oppsett på Valdres Folkemuseum i 1959–1960. På Valdres Folkemuseum framstår Kviistunet som ein typisk fjellgard i Øvre Valdres. Slike gardar hadde gjerne fleire husmannsplassar. På Valdres Folkemuseum skal Øvre Fristadplassen illustrere husmannsplass under Kvie, og er plassert lenger ut i utmarka."

    Frå Knut Hermundstads handskrevne Husbok for Valdres Folkemuseum (1950-talet):

    "Som ein vil sjå av teikningane til Birger Bø og foto som Knut Hermundstad har teke av Kviis-husi, er låven "hekta" saman med stallen med eit overbyggt køyregolv som gjekk på skrå bort i døropningen i overlåven. Dette vart gjort i 1860-70-åri. På same tid er det bygd ei høgd til på låven. Gamle bilete av Kvie synar tydeleg at låven opphaveleg er einhøgda. Denne låven og stallen er sikkert frå den tid denne garden vart skilt unna Kvie ikr 1790. Sjå Tore Eg s 306 og 307. Når no låven og stallen skulle flyttast, laut desse to hus skiljast, slik som vanleg var i gamal tid. Museumsstyrar (K.H.) la denne saki fram for fyrstekonservator i Riksantikvariatet arkitekt Halvor Vreim, som og visste korleis det var. Han la saki fram i 3 alternativ: 1. Setja båe husi oppatt nett som dei no var. 2. Ta av fyrste høgdi på låven og lata han elles stå slik som no. Då vart og stallen og låven skilde åt. 3. Flytte låven og dermed fjøset søretter nokre meter , så ein kanne få laga ei bein køyrebru opp i overlåven, slik som vanleg var elles på gamle dører i Valdres. Museumsstyraren meinte at alternativ 3 var den beste løysingi. Dette fekk medhald av Vreim. Brevet om dette ligg i arkivet som styret fekk på siste årsmøtet eg, K.H., var med på hausten 1958. (...) Knut Sebuøydgarden reiste no stallen, låven og grisehuset sumaren 1959. Som det haldt fram, er låven tvihøgda med ein låve i midten i kvar høgd. Når ein kjem inn på låven i 1. høgd, er det ein lang, låvelang, langs storparten av låven inn til døri som går inn i gjevarløa. Han var bordkledd inn like ned ova og på sidane. Gjennom ei 4-5 små gluggar kom det inn ljos. I langen til venstre hadde dei agner, til høgre hadde dei lauvkjerd o.a. I gangen til vinstre var det dør inn i gjevarløa. Låven her treskte dei i om våren når loi i lobrøte hadde minka. Til høgre for låven var lobrøte. Til vinstre var gjevarløa. Hit vart det kosta både for og halm. Herfa vart for og halm bore i vandlar? åt fjøset. Frå ei rett køyrebru kjem ein opp i ovapålåvin. Langen til høgre turka bonden potetgras på. Til vinstre var det og agnhus. Låveromet i midten nytta dei om hausten når lobrøtet var fullast. I loven var det 25 kvarv. Rekna frå v-h var låven 4,35 m + 5,30 + 4,75 = 14,40 m lang. Breidde var 6 m (sjølve loven) + 2 m (laagune?) = 8m. Det var ein låveglugg på utsida i kvar låve. Underhuset nytta dei til å ha reiskap og trematerial i. Huset er tekt med skifer. Gjevarløa var opphaveleg skilt med eit golv mellom fyrste og andre høgd."

    Frå arkitekt MNAL K. Sukke "Byggeskikkane i Valdres", Valdres Bygdebok V del 2 (1964):

    "(...) Etter kvart stiller ein gamal løe, fjøs og stall saman og bind dei i hop til eit samla anlegg. (...) Låve- og stallbygnaden frå Kvie som no står på Valdres Folkemuseum, var bygd saman i nyare tid der husa sto frå før. Låven er sikkert opphaveleg bygd over det vanlege skjemaet, men er ombygd i siste halvdel av 1800-åra. 1. høgda er truleg frå ikr. 1750. 2. høgda har ved ombygginga fått ei utkraging utført i bindingsverk."

    Frå føraren for Valdres Folkemuseum (1960):

    "Kviislåven er som ein vanleg gamal Valdres-låve. Fyrste høgd er truleg frå ikr. 1700, då garden var utskild til serskild gard. Andre høgdi er venteleg frå ikr. 1870. Nedst er den vanlege treskelåven og øvst er overlåven. Lobrøtet er på høgre sida og gjevarløa på venstre sida. Opp til overlåven gjekk det vanleg ei bein køyrebru. Langs øvre langside var det innkledde langar i båe høgder for lauv, agner, potetgras og anna foring. - Inn til ikr 1900 treskte mest alle bøndene kornet med tust, som var sett saman med to tre, handvøl og den litt grøvre, men stuttare slagvøl. Dei var feste ihop med vidjor. Dei gjorde tå låven med kasteskøvl, tre såld og ofte harpe. Ikr. 1880 fekk sume seg treskemaskin som dei dreiv med handmakt. Men ikr. same tid for ein svenske som heitte Nygren, rundt i Valdres og laga køyrevandringar, så ein kunne drive treskemaskina med hestehjelp. Utanfor Kviislåven er det no sett opp ei hestevandring frå Eivind Kvien, Vang, og Knut Haugen, Ø. Slidre, av ei noko nyare type. Eit lekke gjekk frå vandringi og bort på maskina. - Ikr. 1906-08 tok sume i Vang til å få seg overvasshjul, så ein kunne drive både treskemaskinar og kvernar med vasskraft. Men frå ikr. 1910 vart det petroleumsmotorkraft og ikr. 1930 elektrisk kraft. På utsida av kvar låve var det eit låveglugg, som ein kunne stengje med ei skuvefjøl. Underhuset nytta bonden til å ha køyrereiskap og trevyrke i. Det fleste Kviishusi er tekte med skifer frå skiferbroti i Øystre Slidre."

    Om hestevandring:

    Olsen, Svein Magne: Hesteredskap i norsk landbruk. Landbruksforlaget 2005:

    Hestevandringar kom ein del stader i landet i bruk fyrst på 1800-talet og gjekk stort sett ut av bruk mellom 1910 og 1950. Det mest vanleg var at køyrehjulet vart bygd rundt toppen av ein vertikal akse av tre. Hesten trakk bommen/trekkstånga slik at køyrehjulet vart sett i rørsle. Køyrehjulet og drivakslinga vart nytta som drivkraft til treske- eller hakkemaskin inne i treskelåven. Frå køyrehjulet til treskemaskinen gjekk ein endelaus trosse. Dei eldste hestevandringane var laga av tre, men frå 1850-talet var det meir og meir vanleg at mykje av treverket vart avløyst av jarn. "Det var ein fæl rammel når dette komme i gang, og det var eit ilt arbeid for hesten, som måtte gå rundt og rundt."

    Knut Hermundstad i Valdres Bygdebok band 5, del 1. Leira 1964, s. 272:

    "Kristians Amt hadde fått sin landsbruksskule på Haug i Vardal i 1857, og den hadde sett merke etter seg alt. Fyrste vinteren hadde dei der trekt med tust, som skikken var, men styraren, som heitte Koller, var ein framtøk kar, og han fekk laga treskjeverk med kjørevandring. Dette var rasjonalisering som muna, og korndyrkinga kunne utvidast. Det seine og dyre arbeidet med treskinga hadde vore ein brems på korndyrkinga. No var det vorte eit problem mindre. "

    ENGLISH:

    Barn from Lower Kvie: The barn from Lower Kvie in Vang is the standard sort, divided into three. Below to the right is for unthreshed grain, the threshing floor is in the middle, to the left is for hay. A barn bridge leads to the loft. The boarded shed along the upper long wall is for chaff, leaves, potato plants and such fodder. Towards the end of the nineteenth century threshing machines were common on the larger farms. A horse walk was used to turn the machine, like the one behind the barn. Previously, flails had been mostly used in Valdres. Timber and farm implements were kept under the barn. The ground floor is probably from around 1700. The farm became an independent farm at that time. The 1st floor was built in the 1860–70s. Valdres Folk Museum bought the barn in 1953 and rebuilt it in 1959–60. The Kvie farm: Norway mostly has a scattered settlement pattern. Nevertheless, there are examples of farms forming clusters, rather like a township. The Kvie farm buildings are grouped round a yard. Until the separation of farms that took place in 1908, five farmyards with a total of 33 houses formed such a “township” by Høre stavechurch in Vang municipality. The Kvie farmhouse served as a local courthouse in the mid-1600’s. During the period 1646–1821, Kvie was a coachman's inn. 12 cotter’s farms belonged to the Kvie farm. The houses from Kvie were built during the period 1600–1850. The farm was reconstructed at Valdres Folk Museum in 1959–60 and is a typical mountain farm from Upper Valdres. Such farms often had several cotter’s places. The Upper Fristad place at our museum illustrates a cotter’s farm under the Kvie farm and is placed in the outlying fields.

    FRANÇAIS:

    Grange de Ni’igarde Kvie: Grange de la ferme Ni’igarde Kvie, à Vang. La grange de Kvie est une grange traditionnelle, divisée en trois parties avec une aire de grange au milieu et des fenils sur les deux côtés. Un pont mène du sol à l’entrée de la grange. Le long du grand côté de la grange, il y a des galeries revêtues pour la balle, des feuilles, des feuilles de la pomme de terre et d’autres types de foin. Au fenil à droite, on stockait les gerbes de blé avant qu’elles soient battues. A gauche, il y a un fenil pour le stockage du foin. Vers la fin du 19ème siècle, les plus grande fermes avaient souvent une batteuse. Les batteuses étaient tirées par les chevaux, comme on peut le voir derrière la grange de Kvie. Avant cette période, la plupart de gens battaient le blé avec un fléau. Sous la grange, les fermiers stockaient du bois et les outils. Le rez-de-chaussée date probablement du 1700, environ. Pendant cette époque, la ferme a été séparée des fermes voisines pour devenir autonome. L’étage est construit dans les années 1860–1870. Valdres Folkemuseum a acheté la grange de Kvie en 1953 et l’a reconstruite en 1959–1960. Cour de ferme de Kvie: En Norvège, l’habitat est dispersé. Quelques exemples anciens montent quand même que les fermes se trouve côte à côte formant un hameau. La cour de ferme de Kvie, présentée ici au musée, vient d’un tel hameau. Jusqu’en 1908, cinq cours, comprenant 33 maisons, constituaient une bourgade près de l’église de bois debout de Høre, à Vang. Kvie était siège de tribunal au milieu du 17ème siècle. Pendant la période 1646–1821, il y avait un relais routier et une auberge. Il y avait également 12 fermes de tenancier appartenant aux fermes de Kvie. Les maisons de Kvie sont construites pendant la période 1600–1850, et reconstruites à Valdres Folkemuseum en 1959–1960. Au musée, la ferme de Kvie représente une ferme de montagne, typique de la partie nord de Valdres. Les fermes comme Kvie, avaient souvent plusieurs fermes de tenanciers. À Valdres Folkemuseum, la ferme tenancier de Øvre Frigstadplassen, située un peu plus haut, représente une ferme de tenancier dépendant de Kvie.

  • Oppføring: 1700

  • Gjenoppføring: 1959 - 1960

  Expand text Collapse text

Relation

References

• • LitteraturreferanseK. Sukke "Byggeskikkane i Valdres", Valdres Bygdebok V del 2
  Expand text Collapse text

License information

• License Contact owner for more information

Metadata

• IdentifierVFF.051
• Part of collectionValdres Folkemuseum
• Owner of collectionValdresmusea
• InstitutionValdres Folkemuseum
• Date publishedNovember 27, 2015
• Date updatedDecember 3, 2021
• DIMU-CODE021056021223
• UUID1d758568-0823-4b1f-b316-cf568c85ee82