Band og lisser frå Trengereid Fabrikker

Det heile startar med at industripioneren Peter Jebsen (sjå meir om Arne Fabrikker her) kjøper rettigheitene til Skulstadelva på Trengereid i 1878. Broren Johan Jebsen etablerer bandfabrikken Trængereid Fabrik på staden i 1895. Det første året har fabrikken ti tilsette og held til i ei gammal sjøbod henta frå Bergen. Johan hyrer òg den tyske vevmeisteren Richard Kremer, som skal ha ansvar for bandveveriet.

Johan håpar at eldste sonen, Johan jr., skal overta fabrikken, men han reiser i staden til Sverige og tek over ein bandfabrikk utanfor Göteborg. Yngstesonen Karl Jebsen (f. 1879) har då fullført middelskulen, og hjelper til med å montere dei første maskinene på Trengereid sommaren 1896. Etter eitt år på vevskule i Berlin tek han over fabrikken på Trengereid i 1899, 19 år gammal.

Hovudprodukta var alltid ulike typar band, snorer, lisser og elastikk. I dei tidlege åra kunne seljarane lett bere med seg kolleksjonen: eitt kort med lisser og eitt med band.

I 1910 vert Trengereid den første norske fabrikken som satsar på å produsere gummierte band – mest kjend er nok Jotun isolasjonsband. Seint på 1920-talet lanserer Trengereid konfeksjonsprodukt av gummiband, og varemerka Bjørn (selar og sokkehaldarar), Gratie (korsettstropper) vert kjende produkt i norske butikkar. Seinare startar ein opp produksjon av sytråd: småsneller til butikkane og store koner til industrien. Rett før andre verdskrig startar ein produksjon av glidelås, og på 1970-talet lanserer Trengereid vevde dukar og brikker til heimen, laga på maskiner som før hadde vevd korsettstrikk.

Produksjonen var mindre spesialisert enn hos større utanlandske produsentar, og Trengereid verkar å ha hatt hovudtyngda av salet på den norske marknaden. Sjølv om bedrifta i seinare år arbeidde med å spisse og snevre inn produktspekteret, har det tidvis vore eit imponerande produktspekter innan desse varegruppene: fleire tusen artiklar til saman.

1960-talet fører med seg meir fokus på sal og marknadsføring, og bedrifta tilset eigne butikkonsulentar. Frå og med 1970 skjer det ei rekkje samanslåingar, med mål om auka spesialisering, rasjonalisering og samarbeid i den norske bransjen. I 1974 fusjonerer Trengereid fabrikker med konkurrenten Oslo- Baand og Lidsefabrikk og blir til A/S Cebelle-Trengereid (Etter varemerket Cebelle som Oslo Baand- og lidsefabrikk hadde).

To år etter vert eigarinteressene til selskapet overførte til Trengereid Fabrikker, som no får ein ny produksjonsstad i Tistedalen ved Halden. I 1979 overtek bedrifta eit produksjonsanlegg for gåveband, Jul-I-Nor, og på 1980-talet kjøper Cebelle-Trengereid fletteriet og hekleriet ved Teko Fabrikker i Bergen. Etter det følgjer fleire rasjonaliseringstiltak, som elles i den norske bransjen.

I 1985 har bedrifta tre produksjonsstadar: fargeri og kraftproduksjon på Trengereid, og fletteri i Halden. I Bergen ligg administrasjonen og hekleri, veveri, etterbehandling, pakking, og produksjon av gåveband. Bedrifta har då 135 tilsette.

På Trengereid produserer ein etter kvart mest teip og sel kraft frå kraftstasjonen, i tillegg til utleige av industrilokale og bustadar. I 1987 vert drifta her lagt ned, og ved 100-års jubileet er heile verksemda samla på Solheim i Bergen. I 1999 vert også avdelinga på Solheim nedlagd.

I dag er fabrikklokala i Fjøsangerveien på Solheim ein del av næringsparken Kronstadparken. Bedriftsarkivet på 290 hyllemeter er no arkivert på Bergen Byarkiv, og maskiner, vareprøver og anna etter denne nøkkelbedrifta i tekstilindustrien rundt Bergen er teke vare på Tekstilindustrimuseet.